Ważnym miejscem na mapie historycznej Kujaw jest miejscowość położona 15 km. na południe od Inowrocławia czyli Kruszwica. Kruszwica, jako jedno z najstarszych miast Polski, zawsze była owiana legendami i podaniami. Prawdopodobnie to tutaj rozpoczęły się dzieje Polski. Według legendy Kruszwica była grodem złego i okrutnego Popiela, który za swe bezwzględne rządy, został obalony przez swych poddanych. Władze po nim przejął Piast Kołodziej, który według legendy miał być założycielem słynnej dynastii Piastów.
Pierwsza legendarna stolica Polski położona jest na Kujawach, nad jeziorem Gopło, w swym wiekowym istnieniu, posiadała rangę stolicy książęcej, królewskiej i biskupiej. Obecnie jest małym miasteczkiem, często odwiedzającym przez liczne rzesze turystów podróżujących po Szlaku Piastowskim.
Ważnym wydarzeniem w dziejach tego miasta było nadanie mu praw miejskich na prawie magdeburskim, które nadał król Władysław Jagiełło 8 czerwca 1422 roku. Jednakże według różnych relacji Kruszwica miała już wcześniej prawa miejskie. Nadał je podobno książę kujawski Kazimierz I w pierwszej połowie XIII wieku i miały one być rekompensatą dla Kruszwicy, która uległa wówczas degradacji na rzecz Inowrocławia, gdyż w 1231 roku wybrany on został na stołeczną rezydencję księcia. Była to jednak nieudana lokacja, gdyż w 1271 roku Kruszwica została zajęta przez księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, podczas buntu rycerstwa kujawskiego i spalona. Pamięć o tej lokacji musiała zaginąć, bo nic nie wspomina o niej Jagiełło, lokując miasto właśnie w 1422 roku. Największą atrakcją Kruszwicy jest obecnie Mysia Wieża w której według legendy myszy zjadły okrutnego księcia Popiela. Mysia Wieża jest jedyną zachowaną częścią kruszwickiego zamku, który powstał około 1343 roku za rządów Kazimierza Wielkiego. Olbrzymi zamek warowny powstał na pobliskim wzgórzu na Półwyspie Rzepowskim. W 1655 roku nastąpił tragiczny rozdział w historii Polski – Potop Szwedzki. Nie ominął również Kruszwicy. W 1657 roku wycofujące się z miasta odziały szwedzkie '' puściły z dymem'' miejscowy zamek Na początku XIX wieku podmurowano 32 metrową wieżę, grożącą rzekomo zawaleniem. Prawdopodobnie wtedy przywiązano do niej legendę o Popielu i nazwano ją Mysią Wieżą. W 1896 roku wzmocniono ją i przystosowano do zwiedzania.
Fot. Kolegiata św. Piotra i Pawła.
Drugą perełką Kruszwicy jest kolegiata św. Piotra i Pawła. Kolegiatę tą tworzył kościół romański, noszący do XVII wieku wezwanie św. Piotra, następnie św. Piotra i Pawła. Są ślady, że był to pierwotnie kościół klasztorny, należący do benedyktynów. Budowę tego klasztoru rozpoczęto już pod koniec XI wieku, z fundacji książęcej. Sugeruje to do dziś romańska bazylika św. Piotra i Pawła, usytuowana na wschodnim brzegu Gopła z dala od średniowiecznego miasta i głównych dróg komunikacyjnych. Zbudowana ona została według planu charakterystycznego dla kościołów benedyktyńskiej kongregacji Hirsau.
Obecna bazylika św. Piotra i Pawła mimo ,że należy do zabytków architektury romańskiej pochodzi prawdopodobnie z początku XVI wieku. Na datę pochodzenia wskazuje jej wykonanie w cegle, w wątku polskim. Bazylika ta powstając miała być pierwotnie klasztorem, świadczą o tym benedyktyńskie rozmieszczenie ołtarzy, rozmieszczenie aż trzech portali od strony południowej oraz usytuowanie kościoła na uboczu, z dala od grodu i osady targowej. Zapraszamy do zwiedzenia tej historycznej miejscowości.
Fot. Mysia Wieża- to jedna z najbardziej rozpoznawalnych budowli w Polsce.
Literatura:
Od Kruszwicy do Poznania, pr. zb. pod red.
J. Sikorskiej, Poznań 2006;
Kruszwica. Zarys monograficzny, pr. zb. pod red. J. Grześkowiaka, Toruń 1965.
/P. D/
